Δίχως αμφιβολία, πρόκειται για μια έννοια που δικαίως προβληματίζει και πολλές φορές φοβίζει πολλούς από εμάς και ίσως, οι σκέψεις γύρω από το ζήτημα να ταλαιπωρούν λίγο παραπάνω τους γονείς και τα μικρά παιδιά. Η οξεία σκωληκοειδίτιδα χαρακτηρίζεται ως μια αρκετά κοινή και ταυτόχρονα σοβαρή πάθηση που απαιτεί επείγουσα ιατρική παρέμβαση με διάγνωση και θεραπεία.
Οξεία σκωληκοειδίτιδα | Πηγή εικόνας: https://www.prevention.com/health/a20504478/5-warning-signs-your-appendix-might-burst/
Η σκωληκοειδής απόφυση περιγράφεται ως ένα μικροσκοπικό όργανο, με μορφή σωλήνα ή σκώληκα, που εντοπίζεται, ως προεξοχή με βάση κάτωθεν της ειλεοτυφλικής βαλβίδας, δηλαδή του σημείου όπου ενώνονται το τελευταίο τμήμα του λεπτού εντέρου (ειλεός) και το πρώτο τμήμα του παχέους εντέρου (τυφλό) και ελεύθερο άκρο. Το μήκος της ποικίλλει σημαντικά και κατά μέσο όρο ανέρχεται σε περίπου 9 με 10 εκατοστά, ενώ το μέγεθος του αυλού, δηλαδή της διαμέτρου της κυμαίνεται σε τιμές μικρότερες των 0,3 εκατοστών, με ανώτερο φυσιολογικό όριο τα 0,6 εκατοστά. Η σκωληκοειδής απόφυση εντοπίζεται στο δεξιό λαγόνιο βόθρο, δηλαδή δεξιά και χαμηλά στην κοιλιά και συγκεκριμένα η βάση της βρίσκεται στα 2/3 της απόστασης, σε μία νοητή γραμμή που εκτείνεται από τον ομφαλό ως τη δεξιά πρόσθια άνω λαγόνια άκανθα (σημείο του McBurney). Η ακριβής λειτουργία της σκωληκοειδούς απόφυσης παραμένει έως και σήμερα ασαφής παρ’ όλα αυτά, πιθανολογείται ότι το όργανο διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ανοσολογική απόκριση του οργανισμού καθώς, είναι πλούσιο σε λεμφικό ιστό, και ότι λειτουργεί ως «καταφύγιο» για τη φυσιολογική χλωρίδα του εντέρου σε περιπτώσεις που αυτή διαταράσσεται. Προστίθεται ότι η αφαίρεση της σκωληκοειδούς απόφυσης δεν επιφέρει αρνητικές επιπτώσεις στην άμυνα του οργανισμού και τη λειτουργία του γαστρεντερικού συστήματος, ούτε επηρεάζει αρνητικά την υγεία του.
Σημείο McBurney | Πηγή εικόνας: https://quizlet.com/657087327/appendicitis-flash-cards/
Ως σκωληκοειδίτιδα ορίζεται η φλεγμονή της σκωληκοειδούς απόφυσης και διακρίνεται σε δύο μορφές, την οξεία και τη χρόνια. Η οξεία σκωληκοειδίτιδα χαρακτηρίζεται ως μια από τις συχνότερες επείγουσες χειρουργικές παθήσεις και μάλιστα είναι ιδιαίτερα κοινή σε παιδιά και νέους ασθενείς αλλά φυσικά, μπορεί να εμφανιστεί σε άτομα οποιασδήποτε ηλικίας. Οφείλεται στην απόφραξη του αυλού της σκωληκοειδούς απόφυσης εξαιτίας διαφόρων αιτιών όπως, η ύπαρξη σκληρού ή συμπυκνωμένου εντερικού περιεχομένου, κοπρόλιθων, στερεών κατάλοιπων των τροφών όπως οι σπόροι και τα κουκούτσια από φρούτα και λαχανικά, η παρουσία παρασίτων του εντέρου και η υπερπλασία του λεμφικού ιστού της σκωληκοειδούς απόφυσης λόγω λοιμώξεων. Την απόφραξη της σκωληκοειδούς απόφυσης ακολουθεί η σταδιακή αύξηση της ενδοαυλικής πίεσης λόγω της συσσώρευσης των εκκρίσεων του βλεννογόνου της και ο ταχύς πολλαπλασιασμός, που ξεπερνά τα φυσιολογικά όρια, των μικροβίων που βρίσκονται στην περιοχή και αποτελούν μέλος του μικροβιώματος του εντέρου, με αποτέλεσμα την πρόκληση διάτασης και οιδήματος στο όργανο. Εάν η απόφραξη δεν αρθεί, όσο περνάει ο χρόνος, παρατηρείται σημαντική επιδείνωση της φλεγμονής και του οιδήματος, παθολογική «μετανάστευση» βακτηρίων από τον αυλό στο τοίχωμα της σκωληκοειδούς απόφυσης καθώς και παρεμπόδιση της αιματικής και λεμφικής ροής. Στο στάδιο αυτό, η ανάγκη για επείγουσα χειρουργική θεραπεία, με αφαίρεση της σκωληκοειδούς απόφυσης, είναι επιτακτική καθώς, μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα, είναι πιθανό να επέλθει νέκρωση, λόγω της πλήρης διακοπής της αιματικής ροής, και ρήξη (διάτρηση) του οργάνου, με έξοδο του μολυσματικού περιεχομένου στην περιτοναϊκή κοιλότητα. Η εν λόγω κατάσταση, γνωστή ως οξεία περιτονίτιδα, πρόκειται για μια εξαιρετικά επικίνδυνη επιπλοκή της οξείας σκωληκοειδίτιδας που μπορεί να καταλήξει ακόμα και στον θάνατο του ασθενούς.
Η οξεία σκωληκοειδίτιδα εκδηλώνεται αρχικά με περιομφαλικό άλγος, ήπιου χαρακτήρα, που, στη συνέχεια και σε χρονικό διάστημα μερικών ωρών, γίνεται εντονότερο και μεταναστεύει χαμηλά και δεξιά στην κοιλιά. Είναι αξιοσημείωτο ότι η συγκεκριμένη μετανάστευση του πόνου αποτελεί ένα από τα διαγνωστικά κριτήρια της πάθησης. Ο πόνος μπορεί να συνοδεύεται από απώλεια της όρεξης, ναυτία ή και εμετό, χαμηλή πυρετική κίνηση που επιδεινώνεται με την εξέλιξη της φλεγμονής και διαταραχές στις κενώσεις. Ακόμα, ένα σύνηθες χαρακτηριστικό της οξείας σκωληκοειδίτιδας είναι η αύξηση της έντασης του άλγους με τις κινήσεις. Μάλιστα, πολλές φορές, οι ασθενείς δυσκολεύονται να περπατήσουν, να πηδήξουν, ακόμα και να βήξουν λόγω του πόνου που επέρχεται με κάθε τους κίνηση. Προστίθεται ότι η πάθηση δεν εκδηλώνεται πάντοτε με τα παραπάνω τυπικά χαρακτηριστικά και τα συμπτώματα πιθανόν να διαφέρουν από ασθενή σε ασθενή. Για παράδειγμα, στα παιδιά, ο πόνος μπορεί να είναι πιο διάχυτος και να μην εντοπίζεται πάντα στον δεξιό λαγόνιο βόθρο ενώ κατά την εγκυμοσύνη, ο πόνος μπορεί να παρουσιάζεται υψηλότερα στην κοιλιακή χώρα λόγω της μετατόπισης της σκωληκοειδούς απόφυσης, εξαιτίας της αύξησης του μεγέθους της μήτρας.
Η διάγνωση της οξείας σκωληκοειδίτιδας βασίζεται στη λήψη και λεπτομερή αξιολόγηση του ιστορικού του ασθενούς, στην κλινική εξέταση και στις αιματολογικές, ουρολογικές και απεικονιστικές εξετάσεις. Κατά την κλινική εξέταση του ασθενούς, ελέγχεται τόσο το σημείο όσο και η ένταση του πόνου και πραγματοποιείται εκτενής ψηλάφηση της κοιλιακής χώρας. Οι αιματολογικές εξετάσεις φανερώνουν τη φλεγμονή, με τα αυξημένα επίπεδα των λευκών αιμοσφαιρίων και της C αντιδρώσας πρωτεΐνης (μη ειδικός δείκτης οξείας φλεγμονής) ενώ, οι ηπατικές και οι παγκρεατικές εργαστηριακές εξετάσεις μπορούν ενίοτε να φανούν χρήσιμες για τη διάγνωση. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και ο απεικονιστικός έλεγχος που περιλαμβάνει το υπερηχογράφημα και την αξονική τομογραφία κοιλίας. Συγκεκριμένα, το υπερηχογράφημα λειτουργεί ως διαγνωστικό εργαλείο πρώτης γραμμής, με αποφυγή της έκθεσης σε ακτινοβολία και μπορεί, σε πολλές περιπτώσεις, να επιβεβαιώσει τη διάγνωση και να αποκλείσει ένα πλήθος άλλων παθήσεων που εκδηλώνονται με συμπτώματα όπως αυτά της σκωληκοειδίτιδας, όπως η μεκέλειος απόφυση, η οξεία χολοκυστίτιδα, η οξεία παγκρεατίτιδα, η εξωμήτριος κύηση, η ρήξη κύστης ωοθήκης, η νεφρολιθίαση κ.α. Μια υγιής σκωληκοειδής απόφυση συνήθως δεν εντοπίζεται στο υπερηχογράφημα σε αντίθεση με την περίπτωση ύπαρξης φλεγμονής στο όργανο, που είναι ορατή. Επίσης, αν και, όπως προαναφέρεται, το υπερηχογράφημα μπορεί να επιβεβαιώσει τη διάγνωση οξείας σκωληκοειδίτιδας, η απουσία παθολογικών ευρημάτων κατά τον υπερηχογραφικό έλεγχο, δεν αποκλείει τη διάγνωση και επιβάλλεται περαιτέρω διερεύνηση. Σε περίπτωση ασαφούς αποτελέσματος του υπερηχογραφήματος, συνίσταται η διεξαγωγή αξονικής τομογραφίας, με στόχο την απόκτηση ακριβών πληροφορίες σχετικά με την ύπαρξη ή όχι φλεγμονής και τη βαρύτητά της. Μια άλλη, εξαιρετικά χρήσιμη εξέταση θεωρείται η γενική ανάλυση ούρων που συμβάλλει στη διαφορική διάγνωση από παθήσεις του ουροποιητικού συστήματος. Τέλος, για τις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, η μέτρηση του επιπέδου της βήτα χοριακής γοναδοτροπίνης στα ούρα (τεστ εγκυμοσύνης) είναι απολύτως απαραίτητη, με σκοπό τη διαφορική διάγνωση της σκωληκοειδίτιδας από τη ρήξη εξωμήτριου κύησης.
Η οξεία σκωληκοειδίτιδα θεραπεύεται χειρουργικά και θα πρέπει να αντιμετωπίζεται το συντομότερο δυνατό. Η χειρουργική αφαίρεση της σκωληκοειδούς απόφυσης ονομάζεται σκωληκοειδεκτομή και πραγματοποιείται είτε ανοικτά, με μια μικρή τομή στο δέρμα, δεξιά και χαμηλά στην κοιλιά, είτε λαπαροσκοπικά, με τρεις μικροσκοπικές οπές στην κοιλιακή χώρα και τη χρήση λαπαροσκοπικής κάμερας και ειδικών εργαλείων, μέσω των οποίων αφαιρείται η φλεγμαίνουσα σκωληκοειδής απόφυση. Απολύτως απαραίτητη κρίνεται και η χορήγηση αντιβιοτικής αγωγής. Τέλος, είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι η πρόγνωση της οξείας σκωληκοειδίτιδας, εφόσον διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί εγκαίρως, είναι άριστη και η ανάρρωση του ασθενούς ταχύτατη.
Λαπαροσκοπική σκωληκοειδεκτομή | Πηγή εικόνας: https://www.emc.id/en/care-plus/current-treatment-for-acute-appendicitis
Παρά τη σημαντικότητα της οξείας σκωληκοειδίτιδας, η ύπαρξη της χρόνιας σκωληκοειδίτιδας δεν θα πρέπει να αγνοείται. Oρίζεται ως μακροχρόνια φλεγμονή της σκωληκοειδούς απόφυσης, χαρακτηριζόμενη από επαναλαμβανόμενα επεισόδια μεταξύ των οποίων παρατηρείται ύφεση. Ο παθοφυσιολογικός της μηχανισμός περιγράφεται από τη μερική απόφραξη του αυλού της σκωληκοειδούς απόφυσης που συνοδεύεται από χρόνια φλεγμονή. Τα συμπτώματα της χρόνιας σκωληκοειδίτιδας, αν και παρόμοια με αυτά της οξείας, έχουν ηπιότερο και ύπουλο χαρακτήρα, μπερδεύοντας εύκολα τους ασθενείς που ερμηνεύουν το κοιλιακό άλγος και τις ενοχλήσεις ως δυσπεψία ή άλλα γαστρεντερικά προβλήματα. Αρκετοί άνθρωποι λοιπόν, ζουν για καιρό με χρόνια σκωληκοειδίτιδα αγνοώντας την ύπαρξη της, έως ότου αυτή μετατραπεί σε οξεία.
Συνοψίζοντας, τόσο η οξεία όσο και η χρόνια σκωληκοειδίτιδα αποτελούν σοβαρές παθήσεις που απαιτούν άμεση ιατρική παρέμβαση, τόσο με ακριβή διάγνωση όσο και με κατάλληλη θεραπεία. Ακόμα, καταλυτικής σημασίας κρίνεται και η σωστή ενημέρωση όλων για την ασθένεια και ειδικά για τα συμπτώματά της, με στόχο την έγκαιρη αναγνώρισή τους στον εαυτό τους, το παιδί τους ή τα κοντινά τους πρόσωπα. Όπως συμβαίνει με όλες τις ασθένειες, έτσι και στην περίπτωση της σκωληκοειδίτιδας ο χρόνος είναι πολύτιμος και η έγκαιρη αντιμετώπιση ανεκτίμητης αξίας, αφού εξυπηρετούν τον θεμελιώδη σκοπό της ιατρικής, δηλαδή τη μείωση των επιπλοκών και την προαγωγή και διασφάλιση της υγείας του κάθε ανθρώπου.
Courtney M. Townsend (2021), Sabiston Textbook of Surgery: The Biological Basis of Modern Surgical Practice, Elsevier.
Δήμητρα Βασιλειάδου
Αρθρογράφος
Φοιτήτρια Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Σόφιας
Διαβάστε περισσότερα για τη Δήμητρα Βασιλειάδου εδώ.