Οι λοιμώξεις κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας αποτελούν ένα απόλυτα φυσιολογικό φαινόμενο, καθώς η ανάπτυξη του ανοσοποιητικού συστήματος των παιδιών δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη. Μάλιστα, το φαινόμενο αυτό εντείνεται κατά τους χειμερινούς μήνες εξαιτίας της συγκέντρωσης τόσο των παιδιών όσο και των ενηλίκων σε κλειστούς χώρους, που ευνοεί τη μετάδοση διαφόρων παθογόνων μικροοργανισμών. Μια ασθένεια ιδιαίτερα κοινή στα παιδιά, που σίγουρα πολλοί έχουν ακουστά ή μάλιστα νόσησαν από αυτή, κατά την παιδική ηλικία, είναι η ανεμοβλογιά.
Η ανεμοβλογιά ορίζεται ως μια οξεία λοίμωξη που προκαλείται από τον ιό της ανεμοβλογιάς- έρπητα ζωστήρα (varicella-zoster virus). Πρόκειται για μια εξαιρετικά μεταδοτική ασθένεια που αφορά κυρίως τα παιδιά ηλικίας 5 έως 10 ετών και τους ενήλικες που δεν έχουν προσβληθεί στο παρελθόν ή δεν έχουν εμβολιαστεί κατά του ιού. Κύριο χαρακτηριστικό της αποτελεί η εμφάνιση γενικευμένου και κνησμώδους εξανθήματος, που περιγράφεται από φυσαλίδες γεμάτες υγρό, συνοδευόμενου από πυρετό και κόπωση.
Ανεμοβλογιά | Πηγή εικόνας: https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/4017-chickenpox
Τρόποι μετάδοσης
Ο αιτιολογικός παράγοντας της ασθένειας, ο ιός της ανεμοβλογιάς – ζωστήρα, ανήκει στην οικογένεια των ερπητοϊών και διαθέτει DNA ως γενετικό υλικό. Μεταδίδεται από άτομο σε άτομο αερογενώς ή μέσω σταγονιδίων που προέρχονται από το αναπνευστικό σύστημα ή τις δερματικές βλάβες των προσβεβλημένων ατόμων. Ακόμη, η λοίμωξη επιτυγχάνεται και με άμεση επαφή με αντικείμενα μολυσμένα από τις ρινοφαρυγγικές εκκρίσεις ή από τις εκκρίσεις των δερματικών βλαβών των ασθενών. Επιπλέον, ο ιός της ανεμοβλογιάς – έρπητα ζωστήρα μεταδίδεται και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, από τη μητέρα στο έμβρυο, μέσω του πλακούντα (κάθετη μετάδοση).
Ο VZV εισέρχεται στον ανθρώπινο οργανισμό μέσω του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος και του επιπεφυκότα (επιφάνεια του ματιού), εγκαθίσταται στο σημείο εισόδου και πολλαπλασιάζεται στους τοπικούς λεμφαδένες. Έπειτα, επέρχεται ιαιμία, δηλαδή ο ιός περνά στο αίμα του ασθενούς, με αποτέλεσμα τη μεταφορά του και σε άλλα όργανα, όπως το ήπαρ, ο σπλήνας και τα αισθητήρια παρασπονδυλικά γάγγλια, όπου πολλαπλασιάζεται. Τέλος, ακολουθεί η δευτερογενής ιαιμία που συνοδεύεται από το χαρακτηριστικό, γενικευμένο εξάνθημα.
Χρόνος επώασης και μεταδοτικότητα
Ο χρόνος επώασης του ιού ανέρχεται σε 2 έως 3 εβδομάδες, δηλαδή τα άτομα νοσούν συνήθως 14 – 16 ημέρες μετά την έκθεση στον ιό και η περίοδος μεταδοτικότητας κυμαίνεται από 1 – 2 ημέρες πριν την εμφάνιση του εξανθήματος έως και 5 – 7 ημέρες μετά. Μάλιστα, ο ιός VZV έχει τη δυνατότητα, όπως και οι υπόλοιποι ερπητοϊοί, να παραμένει σε λανθάνουσα κατάσταση στα παρασπονδυλικά γάγγλια του ανθρώπινου οργανισμού, μετά την αρχική λοίμωξη. Η ενεργοποίηση του ιού VZV μετά την πρωτοπαθή λοίμωξη, συνιστά το αίτιο εμφάνισης του έρπητα ζωστήρα, μιας νόσου που χαρακτηρίζεται από την παρουσία τοπικών, φυσαλιδώδων δερματικών βλαβών, έντονου πόνου και παραισθησίας.
Ιός ανεμοβλογιάς | Πηγή εικόνας: https://www.nfid.org/infectious-disease/chickenpox/
Συμπτώματα και επιπλοκές
Η εμφάνιση γενικευμένου και έντονα κνησμώδους εξανθήματος θεωρείται το κυριότερο σύμπτωμα και κλινικό εύρημα της λοίμωξης. Ειδικότερα, κατά τα αρχικά στάδια της ασθένειας, το εξάνθημα περιγράφεται από ερυθρές κηλίδες, που εξελίσσονται πρώτα σε βλατίδες και μετά φυσαλίδες, με ερυθηματώδη βάση και διαυγές υγρό ως περιεχόμενο. Έπειτα, οι φυσαλίδες σπάνε και διαρρέουν, δίνοντας τη θέση τους στις φλύκταινες, οι οποίες τελικά, μετά από 4 – 5 ημέρες, μετατρέπονται σε εφελκίδες, που συνιστούν δερματικές βλάβες καλυμμένες από κρούστα. Το εξάνθημα κατανέμεται εξίσου σε όλες τις περιοχές του σώματος και συνήθως, εμφανίζεται αρχικά στο κεφάλι, το τριχωτό της κεφαλής και τον κορμό του ασθενούς, ενώ σταδιακά επεκτείνεται στα άκρα. Χαρακτηριστικά, το εξάνθημα εμφανίζεται σε διαδοχικά κύματα, γνωστά και ως εκθύσεις, γεγονός που συνεπάγεται την ύπαρξη πολλαπλών δερματικών βλαβών, σε διαφορετικά στάδια. Επιπλέον, είναι πιθανή η εμφάνιση ενανθήματος που επηρεάζει το βλεννογόνο της στοματικής κοιλότητας καθώς και του ρινοφάρυγγα, του αναπνευστικού συστήματος, του επιπεφυκότα, του κερατοειδούς, της ουρήθρας και του κόλπου. Άλλα συμπτώματα της ανεμοβλογιάς, που συνήθως προηγούνται του εξανθήματος, είναι ο πυρετός, η αδιαθεσία, η απώλεια όρεξης και ο πονοκέφαλος.
Η κλινική εικόνα της νόσου είναι συνήθως ήπια και με χαμηλό κίνδυνο επιπλοκών σε υγιή παιδιά, ωστόσο τα ποσοστά της νοσηρότητας, ακόμα και της θνησιμότητας, αυξάνονται σημαντικά σε περιπτώσεις εφήβων, ενηλίκων και ειδικά ανοσοκατεσταλμένων ατόμων. Μια από τις συχνότερες επιπλοκές της ανεμοβλογιάς είναι η δευτεροπαθής βακτηριακή λοίμωξη των δερματικών βλαβών από σταφυλόκοκκο ή στρεπτόκοκκο, που παρουσιάζονται με τη μορφή ερυσίπελας ή μολυσματικού κηρίου. Μια άλλη σοβαρή επιπλοκή, που αφορά κυρίως τους ενήλικες, τα βρέφη, τις εγκύους, τα άτομα που πάσχουν από ασθένειες του αναπνευστικού συστήματος καθώς και τους καπνιστές, είναι η εκδήλωση πνευμονίας. Επιπλέον, αξίζει σίγουρα να αναφερθεί και το σύνδρομο Reye, μιας σπάνιας επιπλοκής της ανεμοβλογιάς και της γρίπης που απαντάται, σχεδόν αποκλειστικά, σε παιδιά που έλαβαν ασπιρίνη κατά τη διάρκεια της νόσου. Σπανιότερες επιπλοκές αποτελούν, μεταξύ άλλων το σύνδρομο Guillain- Barré, η θρομβοπενία, η εγκεφαλίτιδα και η κεραυνοβόλος και αιμορραγική ανεμοβλογιά, με την τελευταία να παρατηρείται σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς.
Ανεμοβλογιά και εγκυμοσύνη
Η προσβολή των εγκύων από τον ιό της ανεμοβλογιάς – ζωστήρα αποτελεί σπάνιο φαινόμενο, αφού πολλές γυναίκες διαθέτουν ανοσία κατά του ιού, είτε επειδή έχουν νοσήσει ή επειδή έχουν εμβολιαστεί. Παρ’ όλα αυτά, η διαπλακουντιακή μετάδοση του ιού, από τη μητέρα στο έμβρυο, ενοχοποιείται για την εκδήλωση δύο παθολογικών καταστάσεων, της συγγενούς ανεμοβλογιάς και της περιγεννητικής ανεμοβλογιάς. Ειδικότερα, η συγγενής ανεμοβλογιά, συνιστά ένα χαρακτηριστικό σύνδρομο με σοβαρές εμβρυϊκές δυσμορφίες και επηρεάζει το 1 – 2% των εμβρύων, των οποίων οι μητέρες νοσούν κατά τη διάρκεια του 1ου και 2ου τριμήνου της κύησης. Το φάσμα της συμπτωματολογίας του συνδρόμου είναι εκτενές και, ανάλογα με την ηλικία της κύησης, μπορεί να οδηγήσει σε αυτόματη αποβολή ή να εκδηλωθεί με βαριά κλινική εικόνα. Σχετικά με την περιγεννητική ανεμοβλογιά, η μόλυνση της εγκύου από τον ιό και η εμφάνιση εξανθήματος σε λιγότερο από 5 ημέρες πριν ή 2 ημέρες μετά τον τοκετό, καταλήγει σε εξαιρετικά σοβαρή νόσηση του εμβρύου και ποσοστά θνησιμότητας που αγγίζουν το 30%.
Διάγνωση, θεραπεία και πρόληψη
Η διάγνωση της ανεμοβλογιάς στηρίζεται κυρίως στην αξιολόγηση του ιστορικού και της κλινικής εικόνας του ασθενούς. Αν και η εργαστηριακή διάγνωση δεν είναι πάντα απαραίτητη, κρίνεται αναγκαία σε σπάνιες περιπτώσεις με ασαφή κλινική εικόνα.
Η ανεμοβλογιά είναι συνήθως αυτοπεριοριζόμενη νόσος και η θεραπεία στοχεύει κυρίως στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων. Συστήνεται η κατανάλωση άφθονων υγρών για αποφυγή της αφυδάτωσης και η λήψη παρακεταμόλης (ποτέ ασπιρίνη), που δρα κατά του πυρετού. Για την ανακούφιση από τον κνησμό προτείνεται η τοποθέτηση κρύων κομπρεσών στο δέρμα, το χλιαρό μπάνιο, το μπάνιο βρώμης καθώς και η χρήση ειδικών φαρμακευτικών προϊόντων κατά του κνησμού, όπως η κρέμα καλαμίνης ή τα από στόματος αντιισταμινικά (πάντα έπειτα από ιατρική συμβουλή). Επιπλέον, θεωρείται απαραίτητη η κοπή των νυχιών και η σχολαστική υγιεινή τόσο των νυχιών όσο και των χεριών, ακόμα και η χρήση γαντιών σε βρέφη και παιδιά για την αποφυγή δευτεροπαθούς βακτηριακής μόλυνσης των δερματικών βλαβών. Σε σοβαρές περιπτώσεις ανεμοβλογιάς, χορηγούνται αντιϊκά φάρμακα, όπως η ακυκλοβίρη.
Η πρόληψη της ανεμοβλογιάς στις μέρες μας επιτυγχάνεται μέσω του εμβολιασμού. Το εμβόλιο παρασκευάζεται από ζώντες εξασθενημένους ιούς ανεμοβλογιάς και αποτελείται από δύο δόσεις, με την πρώτη δόση να χορηγείται σε ηλικία 12 έως 15 μηνών και τη δεύτερη δόση σε ηλικία 24–47 μηνών (μπορεί να χορηγηθεί και νωρίτερα αρκεί να έχουν περάσει 3 μήνες μετά την πρώτη). Ο εμβολιασμός με μια δόση εμβολίου ανεμοβλογιάς προσφέρει υψηλά επίπεδα προστασίας κατά του ιού, ενώ η χορήγηση δύο δόσεων του εμβολίου προστατεύει από την ασθένεια σε ποσοστά που πλησιάζουν το 100%. Φυσικά, το εμβόλιο της ανεμοβλογιάς είναι απόλυτα ασφαλές, με ήπιες παρενέργειες. Τέλος, σημειώνεται ότι ο εμβολιασμός δεν είναι απαραίτητος σε άτομα που έχουν ήδη προσβληθεί από τον ιό.
Εμβολιασμός | Πηγή εικόνας: https://thecarepharmacy.com/chickenpox/
Βιβλιογραφία – Πηγές:
· Folusakin Ayoade; Sandeep Kumar, 2022. Varicella-Zoster Virus (Chickenpox). Ανακτήθηκε από: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK448191/, τελευταία πρόσβαση: 03/02/2025
· Sejal M. Bhavsar; Chetna Mangat., 2023. Congenital Varicella Syndrome. Ανακτήθηκε από: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK568794/, τελευταία πρόσβαση: 02/03/2025
Δήμητρα Βασιλειάδου
Αρθρογράφος
Φοιτήτρια Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Σόφιας
Διαβάστε περισσότερα για τη Δήμητρα Βασιλειάδου εδώ.