Ο όρος οφείλει την ονομασία του στο θεατρικό έργο του 1938 με τίτλο Gaslight, του Πάτρικ Χάμιλτον, και στις αντίστοιχες κινηματογραφικές μεταφορές του μυθιστορήματος το 1940 και το 1944. Η αγγλική ονομασία του όρου βρίσκεται σε χρήση σε ψυχιατρικές κλινικές και ερευνητικές μελέτες, καθώς και ως όρος πολιτικού σχολιασμού.

Παραδείγματα ψυχολογικής χειραγώγησης

Τρανταχτά παραδείγματα gaslighting είναι όταν κάποιος σύζυγος προβαίνει σε φυσική κακοποίηση της συζύγου του, κατόπιν αμφισβητεί ανοικτά πως υπήρξε ποτέ βίαιος, ή σε περιπτώσεις συζυγικής απιστίας να αρνείται κάτι τέτοιο παρά τα εμφανή σημάδια, κάτι το οποίο μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στο θύμα.

Το φαινόμενο αυτό μπορεί να εμφανιστεί και στις σχέσεις μεταξύ γονέα-παιδιού, με οποιονδήποτε από τους γονείς, ή και τους 2, όπου ο ένας λέει ψέματα στον άλλο με την επιδίωξη να υπονομεύσουν την αντίληψη των παιδιών.

Επίσης στο σχολικό περιβάλλον, όπου συνδυαζόμενο με άλλες μεθόδους φυσικής και ψυχολογικής βίας μπορεί να οδηγήσει σε μακροπρόθεσμες ψυχολογικές διαταραχές ή μπορεί να εξελιχθεί ακόμα και σε κατάθλιψη ή αποφευκτική διαταραχή προσωπικότητας.

Χαρακτηριστικά του gaslighting

Υπάρχουν 2 κύρια χαρακτηριστικά της τεχνικής, αυτή όπου ο θύτης επιδιώκει τον πλήρη έλεγχο των συναισθημάτων, σκέψεων ή πράξεων του θύματος και αυτή όπου ο θύτης διακριτικά κακοποιεί ψυχολογικά το θύμα με χρήση εχθρικών, παρενοχλητικών ή πιεστικών μεθόδων.

Κάποια από τα σημάδια ότι συμβαίνει κάτι τέτοιο είναι:

• Απόκρυψη πληροφοριών από το θύμα.
• Αντιπαράθεση με παράθεση πληροφοριών οι οποίες ταιριάζουν με την οπτική που επιδιώκει ο θύτης.
• Απαξίωση των πληροφοριών που του παρουσιάζονται.
• Προφορική κακοποίηση, συνήθως με υπό την μορφή αστεϊσμού.
• Παρεμπόδιση και εκτροπή της προσοχής του χρήστη από εξωτερικές/τρίτες πηγές και συμμετοχές.
• Μείωση της αξίας του θύματος.
• Υπονόμευση του θύματος μέσω βαθμιαίας εξασθένησης των διαδικασιών σκέψης του.

Έχει υποστηριχθεί πως στην πραγματικότητα μόνο το 1% των ανθρώπων που κάνουν χρήση της πρακτικής αυτής το κάνουν συνειδητά ώστε να βλάψουν το θύμα, ένα 20% το χρησιμοποιούν ως μηχανισμό άμυνας και χρησιμοποιούν την τεχνική αυτή ημι-συνειδητά, ενώ οι υπόλοιποι το κάνουν χωρίς συναίσθηση κατά περιόδους.

Οι 3 κοινές μέθοδοι του gaslighting

Απόκρυψη: Ο θύτης αποκρύπτει πράγματα από το θύμα του για το ποιες ήταν οι πράξεις του. Αντί για την ύπαρξη αισθήματος ντροπής από τον θύτη, ο θύτης επιλέγει να κάνει το θύμα να αμφισβητεί τις πεποιθήσεις του σχετικά με την κατάσταση αλλά να επικεντρωθεί ώστε να κατηγορήσει τον εαυτό του.

Μετατροπή: Ο θύτης νιώθει την ανάγκη πως το θύμα του χρειάζεται κάποια αλλαγή, όπως για παράδειγμα ο τρόπος που ντύνεται ή τρώει, και θέλουν να κάνουν το θύμα να εμπίπτει στην δική τους προτίμηση όπως την φαντάζονται. Εάν το θύμα δεν ανταποκριθεί, ο θύτης θα προσπαθήσει να το πείσει πως δεν διαθέτει κάποια αξία.

Έλεγχος: Ο θύτης ενδέχεται να επιθυμεί τον πλήρη έλεγχο και να έχει εξουσία επί του θύματος του. Με τον τρόπο αυτό, ο θύτης θα προσπαθήσει να αποκόψει το θύμα του από τους υπόλοιπους φίλους και συγγενείς του έτσι ώστε να είναι μόνο ο θύτης αυτός ο οποίος έχει την δυνατότητα να επηρεάσει τις σκέψεις και πράξεις του θύματος, και παράλληλα αντλεί ευχαρίστηση γνωρίζοντας πως ελέγχει το θύμα πλήρως.

Πολλοί άνθρωποι που έχουν βιώσει το gaslighting εμφανίζουν συμπτώματα μετατραυματικού στρες όπως εφιάλτες και σοβαρό άγχος , όπως και ανεξέλεγκτες σκέψεις για το γεγονός. Τα κύρια στοιχεία του είναι οι αναδρομές στο τραυματικό γεγονός, η αποφυγή (αποφεύγετε να μιλάτε για το τραύμα ακόμα και σε ανθρώπους που μπορούν να σας βοηθήσουν)  και η υπερεγρήγορση (δυσκολεύεστε να συγκεντρωθείτε, είστε ευερέθιστοι, έχετε ξεσπάσματα θυμού).

Τι να κάνετε αν αντιμετωπίζετε gaslighting

Συζητήστε άμεσα με κάποιο δικό σας άνθρωπο, κάποιον που εμπιστεύεστε. Περιγράψτε του τι περνάτε, και ζητήστε τη γνώμη του για τις συμπεριφορές που έχετε ζήσει. Καλό είναι να διακόψετε την τοξική σχέση σας το συντομότερο δυνατό και να ζητήσετε τη βοήθεια ενός ειδικού.

Πληροφορίες από wikipedia