Την αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία “Μαθαίνω Διατροφή”  την γνωρίσαμε πριν από τρία περίπου χρόνια, παρόλο που το έργο της έχει ξεκινήσει πολύ νωρίτερα. Στόχος της είναι να συμβάλλει ενεργά, ώστε να καταπολεμηθεί η παιδική παχυσαρκεία στην Ελλάδα και δείχνει να το καταφέρνει καλύτερα από κάθε άλλο αντίστοιχο οργανισμό μέχρι σήμερα.

Η Όλγα Κουνάρη, Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, MS, RDN, και η Kάλλη Πολέμη, Ψυχοθεραπεύτρια, Μ.Sc. δημιουργούν για τον σκοπό αυτό το πρόγραμμα littlespoons, το οποίο απευθύνεται σε παιδιά από 2 έως και 12 ετών αριθμεί ήδη 35 σχολεία, νηπιαγωγεία και παιδικούς σταθμούς σε Ελλάδα και Κύπρο που το εφαρμόζουν με μεγάλη επιτυχία, γιατί -όπως οι ίδιες λένε- οικογένεια και σχολείο πρέπει να συνεργαστούν για την υγεία των παιδιών. Δείτε τι άλλο μας είπαν, στην πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη που έδωσαν στο Infokids.gr

1. Η άριστη μεσογειακή διατροφή, για την οποία φημίζεται η Ελλάδα, δείχνει να μη βρίσκει εύκολα τη θέση της στα σύγχρονα νοικοκυριά. Οι αμέτρητες τροφές που συνδέονται με αυτήν έχουν περιοριστεί σε λίγα μόνο πιάτα (π.χ. φακές και αρακάς), τα οποία και τα ίδια τα παιδιά έχουν βαρεθεί να τρώνε. Πώς θα μπορέσουμε να την ξαναβάλουμε στη ζωή μας; Είναι μόνο “υποχρέωση” της οικογένειας να το κάνει αυτό; Δεν θα έπρεπε να παίζει έναν ρόλο και το σχολείο;

Όλγα Κουνάρη, Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, MS, RDN:  Είναι αλήθεια ότι εδώ και τουλάχιστον 20 χρόνια ο Μεσογειακός τρόπος διατροφής έχει αρχίσει σταδιακά να εξαφανίζεται και κάθε χρόνος που περνάει η παραδοσιακή μας διατροφή δίνει τη θέση της σε μια διατροφή γεμάτη επεξεργασμένα τρόφιμα και έτοιμα γεύματα. Η μεγάλη διαθεσιμότητα δημοφιλών ανθυγιεινών αλλά ταυτόχρονα ιδιαίτερα εύγευστων τροφίμων σαφώς δυσκολεύει τα παιδιά να εξοικειωθούν με τις φυσικές γεύσεις των πιάτων της Μεσογειακής διατροφής. Ωστόσο δεν είναι μόνο αυτή η αιτία. Η εγκατάλειψη των οικογενειακών γευμάτων, ως αποτέλεσμα των έντονων ρυθμών ζωής, δυσκολεύει ακόμη περισσότερο την κατάσταση. Η απάντηση σε όλα αυτά είναι μια συνδυαστική προσέγγιση η οποία έχει ως στόχο την ενδυνάμωση της οικογένειας και του σχολείου. Στο πλαίσιο της οικογένειας, οι σύγχρονοι γονείς χρειάζονται υποστήριξη και εκπαίδευση σχετικά με τον προγραμματισμό, το σχεδιασμό και την προετοιμασία των γευμάτων. Έτσι μόνο μπορούν να διευρύνουν την ποικιλία των πιάτων που προσφέρουν στα παιδιά και να απεγκλωβιστούν από μια επαναλαμβανόμενη και αδιάφορη γευστικά διατροφή. Ωστόσο, προκειμένου η σύγχρονη οικογένεια να μπορέσει να κάνει και πάλι πραγματικότητα τα Μεσογειακά γεύματα στο σημερινό πολύπλοκο διατροφικό περιβάλλον, οι γονείς θα πρέπει να εκπαιδευθούν επίσης σε σύγχρονες μεθόδους διατροφικής διαπαιδαγώγησης που αφορούν στη δυναμική των γευμάτων, τον τρόπο που μιλούν στα παιδιά για τη διατροφή και τη δική τους στάση απέναντι στο φαγητό. Η Μαθαίνω Διατροφή για αυτό ακριβώς το σκοπό έχει αναπτύξει έναν αριθμό υποστηρικτικών εργαλείων και δραστηριοτήτων για γονείς μέσω των συνδρομών Littlespoons, Parent και Friend για τις οποίες μπορεί κάποιος να βρει περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα μας mathainodiatrofi.org.

Ο ρόλος του σχολείου είναι εξίσου σημαντικός καθώς αφενός μπορεί να παρέχει ευκαιρίες διατροφικής εκπαίδευσης σε γονείς και παιδιά αλλά και να δημιουργήσει ένα περιβάλλον διατροφής το οποίο ενισχύει την εξοικείωση με τα φυσικά τρόφιμα, περιορίζει τη διαθεσιμότητα των «ανταγωνιστικών» επεξεργασμένων τροφίμων και υποστηρίζει την αυτορρύθμιση. Το πρόγραμμα της Μαθαίνω Διατροφή littlespoons παρέχει όλα τα παραπάνω σε σχολεία και φορείς προσχολικής εκπαίδευσης και έχει μέχρι σήμερα αγκαλιάσει περισσότερα από 8000 παιδιά και τις οικογένειες τους σε Ελλάδα και Κύπρο.

2.Πόσο σημαντικό ρόλο παίζει το οικογενειακό τραπέζι, δηλαδή η συγκέντρωση όλων των μελών της οικογένειας στο τραπέζι για να γευματίσουν όλοι μαζί κάποιες φορές την εβδομάδα, στην υιοθέτηση υγιών προτύπων διατροφής;

Kάλλη Πολέμη, Ψυχοθεραπεύτρια, Μ.Sc.: Ίσως το πιο σημαντικό στοιχείο του Μεσογειακού τρόπου διατροφής είναι τα γεύματα που απολαμβάνονται παρέα με την οικογένεια και τους φίλους. Σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο Columbia, ακόμη και τέσσερις φορές την εβδομάδα να μπορέσουν να μαζευτούν τα μέλη μιας οικογένειας γύρω από το τραπέζι τα οφέλη είναι αμέτρητα: υψηλότερη διατροφική ποιότητα, καλύτερες σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας και βελτιωμένοι δείκτες υγείας. Επιπλέον, μόνο μέσα από τα οικογενειακά γεύματα μπορεί ένα παιδί να εξελιχθεί διατροφικά, να μάθει δηλαδή να απολαμβάνει διαφορετικές γεύσεις. Τα παιδιά έχουν από τη φύση τους εσωτερική ροπή προς την διατροφική ποικιλία. Όταν οι γονείς παρέχουν συστηματικά ευκαιρίες στα παιδιά να έρχονται σε επαφή με νέα τρόφιμα, στο πλαίσιο ευχάριστων, οικογενειακών γευμάτων, τότε τα παιδιά μαθαίνουν να απολαμβάνουν όλα τα τρόφιμα που απολαμβάνουν και οι γονείς τους.  Διότι, όπως είναι γνωστό, μαθαίνουμε και μέσα από τη μίμηση:  αν ο γονέας δεν τρώει ο ίδιος τα φαγητά που επιθυμεί να τρώει το παιδί του, η απλώς και μόνο λεκτική παραίνεση του τύπου “φάε το ραπανάκι, θα σε κάνει δυνατό”, πέφτει στο κενό!  Μοιάζει δηλαδή ότι στο οικογενειακό γεύμα το έμπρακτο παράδειγμα έχει πολύ μεγαλύτερη πειθώ από τις νουθεσίες και τις συμβουλές.

3.Τα Ελληνόπουλα κατέχουν μια λυπηρή πρωτιά: Αυτή των πιο παχύσαρκων παιδιών στην Ευρώπη -ενδεχομένως και στον κόσμο. Κι όμως, οι Έλληνες γονείς, παρόλο που χαρακτηρίζονται για την ερπροστατευτικότητά τους, δείχνουν να εθελοτυφλούν απόλυτα σε αυτό το ζήτημα. Γιατί συμβαίνει αυτό; Πώς είναι δυνατόν να μην ανησυχούν για τα μελλοντικά προβλήματα υγείας που θα έχουν τα παχύσαρκα παιδιά; Τι θα θέλατε να τους πείτε;

Κάλλη Πολέμη: Πράγματι τα παιδιά στην Ελλάδα, στην κοιτίδα της μεσογειακής διατροφής, σήμερα είναι από τα πιο παχύσαρκα στον κόσμο. Ωστόσο αυτό το “υπερπροστατευτικό” στοιχείο της ελληνικής οικογένειας μοιάζει να είναι η αιτία του προβλήματος.  Τα οφέλη της υγιεινής διατροφής και οι αρνητικές επιπτώσεις της παχυσαρκίας είναι γνωστά στους περισσότερους γονείς και σίγουρα όλοι οι γονείς θέλουν για τα παιδιά τους το καλύτερο.  Η επαφή όμως με την κλασική άποψη περί διατροφής κάνει τους γονείς μονίμως να αισθάνονται ότι αποτυγχάνουν, τους γεμίζει τύψεις και ενοχές, είτε γιατί κάποιο παιδί τρώει “ανθυγιεινά”, ή γιατί είναι “υπέρβαρο”, ή γιατί τρώει “πολύ”.  Αποτέλεσμα αυτού είναι ότι κινούνται μεταξύ των δύο άκρων:  ή εγκαταλείπουν την προσπάθεια συνολικά ή βάζουν ασφυκτικούς περιορισμούς στη διατροφή των παιδιών τους.  Στην πρώτη περίπτωση, οι γονείς δεν αντέχουν στην ιδέα να στενοχωρήσουν τα παιδιά τους οριοθετώντας τα σε σχέση με τα ανθυγιεινά σνακ και φαγητά, αφού, θεωρούν, “έχουν όλη τη ζωή μπροστά τους να κάνουν δίαιτα, ας μην αρχίσει η στέρηση από τώρα!”.  Αποτέλεσμα αυτού είναι η απόλυτη ασυδοσία και η συνακόλουθη κατακόρυφη πρόσληψη βάρους.  Στην δεύτερη περίπτωση ο γονέας, αντιμέτωπος με τα απειλητικά νούμερα παιδικής παχυσαρκίας στην Ελλάδα και αντιλαμβανόμενος το παχυσαρκογόνο περιβάλλον, παίρνει την απόφαση να λύσει ο ίδιος το πρόβλημα για λογαριασμό του παιδιού, βάζοντάς του σκληρούς περιορισμούς και στην ποσότητα και στην ποιότητα αυτών που επιτρέπεται να φάει.  Εδώ αυτό που παρατηρούμε είναι ότι τα παιδιά γίνονται ειδήμονες στο να βρίσκουν κρυφά το απαγορευμένο φαγητό στην καντίνα, στο σπίτι του φίλου, της γιαγιάς, στο παιδικό πάρτυ και να το καταναλώνουν μανιωδώς, με αποτέλεσμα αντίστοιχη μεγάλη αύξηση βάρους.

Αντιθέτως, αυτό που θα έπρεπε να συμβαίνει είναι οι γονείς να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να αντιμετωπίζουν το παχυσαρκογόνο περιβάλλον χωρίς υπερβολές, μαθαίνοντάς τους να παίρνουν την ευθύνη των επιλογών τους και θέτοντας απλούς κανόνες σε ορισμένα μόνο ζητήματα που για κάθε οικογένεια είναι υψίστης σημασίας.  Παραδείγματος χάριν, σε πολλές οικογένειες λειτουργεί πολύ καλά ο κανόνας σύμφωνα με τον οποίο στο σπίτι υπάρχουν μόνο σπιτικά γλυκά, άρα λιγότερο επιβαρυμένα, όταν όμως η οικογένεια βρίσκεται εκτός σπιτιού τα παιδιά είναι ελεύθερα να αποφασίσουν πόσο γλυκό θα φάνε χωρίς παρεμβάσεις και τσακωμούς.

Ωστόσο, το θέμα της διατροφής και του βάρους παραμένει άλυτο για πολλούς γονείς σε προσωπικό επίπεδο. Και είναι πολύ δύσκολο να βοηθήσεις ένα παιδί να μάθει να τρώει ισορροπημένα, αν δεν το έχεις καταφέρει ο ίδιος για τον εαυτό σου. Αυτό που θα θέλαμε να συμβουλεύσουμε τους γονείς είναι να αξιολογήσουν και να βελτιώσουν σε πρώτη φάση τη δική τους διατροφική κατάσταση και κυρίως τη σχέση τους με την τροφή.

4. Τι πρέπει να κάνει ο γονιός, όταν αντιληφθεί, ότι ο δείκτης μάζας σώματος του παιδιού του υποδηλώνει παχυσαρκία. Ποια είναι τα σωστά βήματα για να προφυλάξει το παιδί του, χωρίς να το καταδυναστεύσει;

Όλγα: Αντίστοιχα με την πρόληψη της παχυσαρκίας κινείται και η διαχείρισή της. Και πάλι οι γονείς θα πρέπει οι ίδιοι να λάβουν υποστήριξη προκειμένου να βελτιώσουν τη δική τους διατροφή και να αναπτύξουν τις απαραίτητες δεξιότητες. Ωστόσο, παράλληλα θα πρέπει να ζητήσουν εξειδικευμένη υποστήριξη σε ό,τι αφορά στην αξιολόγηση της ανάπτυξης του παιδιού. Η ανάπτυξη των παιδιών αξιολογείται με βάση τις καμπύλες ανάπτυξης. Ένα παιδί θεωρείται ότι έχει πρόβλημα με το βάρος του όταν αλλάξει καμπύλη προς τα πάνω και όχι αν αναπτύσσεται σταθερά σε μια καμπύλη, ακόμη και αν η καμπύλη αυτή είναι η υψηλότερη. Τα παιδιά θα πρέπει να αξιολογούνται ως προς τη δική τους ανάπτυξη και δεν νοείται να συγκρίνουμε την ανάπτυξη δύο διαφορετικών παιδιών. Εφόσον, λοιπόν ένα παιδί μεγαλώνει σταθερά σε μια καμπύλη δεν συντρέχει λόγος για κάποια ειδική παρέμβαση. Η παροχή προγραμματισμένων θρεπτικών γευμάτων αρκεί για να υποστηρίξει την φυσιολογική ανάπτυξη. Σε περίπτωση ωστόσο που διαπιστωθεί ότι το παιδί έχει αλλάξει καμπύλη προς τα πάνω, τότε θα πρέπει να προσδιοριστεί το χρονικό διάστημα έναρξης της αλλαγής και να διερευνηθούν οι αιτίες που την προκάλεσαν. Εν συνεχεία θα πρέπει να αντιμετωπιστούν οι αιτίες εξατομικευμένα. Σε καμία περίπτωση μια δίαιτα δεν μπορεί να αντιστρέψει μια τέτοια κατάσταση αλλά ούτε και άλλου είδους διατροφικές παρεμβάσεις που είναι γενικευμένες και δεν αντιμετωπίζουν τους ιδιαίτερους λόγους που προκάλεσαν αυτή την αλλαγή.

Επιπλέον, αυτού του είδους οι παρεμβάσεις βλάπτουν ανεπανόρθωτα τη σχέση του παιδιού με το φαγητό και προκαλούν ζητήματα αποδοχής και εμπιστοσύνης μεταξύ των μελών της οικογένειας. Σε κάθε περίπτωση αποθαρρύνουμε έντονα την εμπλοκή παιδιών μικρότερων των 12 ετών στη διαδικασία διαχείρισης της παχυσαρκίας και ενθαρρύνουμε τους γονείς να λαμβάνουν καθοδήγηση μόνο από εξειδικευμένους ειδικούς.

5. Ποια είναι τα μεγαλύτερα λάθη που κάνουν οι Έλληνες γονείς με την διατροφή των παιδιών; Γιατί, ενώ κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής τους, βάζουν ένα διατροφικό πρόγραμμα που περιλαμβάνει φρούτα και λαχανικά, μεγαλώνοντας τα “αμελούν” και υποκύπτουν στο “όχι” των παιδιών; Τι προβλήματα δημιουργεί αυτό;

 

Κάλλη:  Αυτό που συνήθως δεν κατανοούμε ως γονείς είναι ότι η διατροφή αποτελεί κομμάτι της διαπαιδαγώγησης των παιδιών μας.  Με τον ίδιο τρόπο που αποφασίζουμε τι είδους γονείς θα είμαστε στο θέμα του διαβάσματος, της ασφάλειας, της κοινωνικοποίησης, μια τέτοια απόφαση πρέπει να ληφθεί και στο θέμα της διατροφής. Πράγματι στην αρχή τα πράγματα είναι ρόδινα, η διατροφή πλούσια και ομαλή.  Όσο όμως μεγαλώνει το παιδί και αρχίζει να αντιδρά, οι μεν παραχωρητικοί γονείς, όπως λέγαμε και πριν, θα εγκαταλείψουν την προσπάθεια, διότι νιώθουν ότι το παιδί πάντα “νικάει”, ενώ οι απολυταρχικοί συνδέουν την μη τήρηση των δικών τους κανόνων με την επιβολή σοβαρών τιμωριών, όπως “θα σου πάρω το iPad ” ή “δεν θα δεις τη φίλη σου”.  Στην πρώτη περίπτωση το αποτέλεσμα είναι η παρχυαρκία, στη δεύτερη περίπτωση όμως, όσο και αν ακούγεται αυτό υπερβολικό, οι συνέπειες είναι πιο σοβαρές.  Όχι μόνο τα παιδιά “κατορθώνουν” να φάνε σε μεγάλη ποσότητα την απαγορευμένη τροφή με ό, τι αυτό συνεπάγεται για την υγεία τους, αλλά αποκτούν και μία πολύ διαταραγμένη σχέση με την τροφή.  Λόγω της στέρησης και της υπέρμετρης απαγόρευσης, τρώνε συναισθηματικά και διατρέχουν κίνδυνο εμφάνισης διαταραχών πρόσληψης της τροφής.

Αντιθέτως, οι έρευνες δείχνουν ότι τα παιδιά των δημοκρατικών γονέων, αυτών δηλαδή που καθορίζουν μεν το τι, το πότε και πού των γευμάτων των παιδιών, από την άλλη όμως αφήνουν τα παιδιά ελεύθερα να αποφασίσουν πόσο και εάν θα φάνε από το προσφερόμενο φαγητό, είναι τα λιγότερο παχύσαρκα και τα πιο διατροφικά επαρκή στην μετέπειτα ενήλικη ζωή τους.

6. Πώς θα μπορέσει ο γονιός να οριοθετήσει γεύματα και snacks, πρέπει κάποιες φορές να είναι πιο ελαστικός και να επιτρέπει και το λεγόμενο junk και πόσο συχνά μπορεί να γίνεται αυτό;

‘Ολγα: Ο προγραμματισμός των γευμάτων όπως είπαμε είναι απαραίτητος προκειμένου τα παιδιά να μάθουν να τρώνε ισορροπημένα. Οι γονείς θα πρέπει να παρέχουν 4-5 προγραμματισμένα γεύματα την ημέρα, πρωινό, μεσημεριανό, βραδινό και 1 ή 2 μικρά γεύματα, δηλαδή σνακ. Είναι πολύ σημαντικό να μην επιτρέπουν το τσιμπολόγημα και να μην αφήνουν τα παιδιά να τρώνε ανάμεσα στα γεύματα. Προκειμένου να οριοθετήσουν τις διάφορες λιχουδιές χωρίς να δημιουργήσουν στο παιδί αργότερα την ανάγκη να τις υπερκαταναλώσει, θα πρέπει να τις εντάσσουν συστηματικά ως επιδόρπιο στα γεύματα και σπανιότερα στα σνακ. Δεν υπάρχει ιδανική συχνότητα για αυτό ωστόσο κάποιες φορές το μήνα θα πρέπει να συμβαίνει, ανάλογα με τον τρόπο ζωής της οικογένειας.

Τα παιδιά που μεγαλώνουν με απαγορεύσεις για τα ανθυγιεινά τρόφιμα πολύ σύντομα αποκτούν εμμονή με αυτά. Το αποτέλεσμα είναι η διαμόρφωση προβληματικής σχέσης με την τροφή η οποία οδηγεί σε παχυσαρκία και διατροφικές διαταραχές ακόμη και από τη νηπιακή ηλικία. Αν οι γονείς διαπιστώσουν ότι το παιδί τους εμφανίζει έντονη λαιμαργία και τρώει ανεξέλεγκτα λιχουδιές όταν του τις προσφέρουν εκτός σπιτιού, τότε θα πρέπει να αναρωτηθούν αν είναι υπερβολικά αυστηροί και απαγορευτικοί στο σπίτι. Γενικότερα, όταν η διαχείριση της διατροφής των παιδιών στο σπίτι είναι πηγή άγχους και προκαλεί καυγάδες και εντάσεις, τότε οι γονείς θα πρέπει να ζητήσουν την υποστήριξη ειδικών προκειμένου να βρεθεί η «χρυσή τομή» για τη δική τους οικογένεια.