Η λοίμωξη από τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων (Human Papillomavirus ή HPV) χαρακτηρίζεται ως ένα από τα συχνότερα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα παγκοσμίως. Ο όρος ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων αναφέρεται σε μια ομάδα DNA ιών, που προσβάλλουν τον άνθρωπο προκαλώντας κονδυλωματώδεις αλλοιώσεις, προκαρκινικές δυσπλασίες ή και καρκίνο. Υπολογίζεται πως περίπου το 85% των σεξουαλικά ενεργών γυναικών και ανδρών θα έρθουν σε επαφή με κάποια μορφή του HPV κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της ζωής τους.
Oι HPV ανήκουν στoυς Papillomaviridae, μια ετερογενή οικογένεια DNA ιών που προσβάλλουν θηλαστικά, πτηνά και ερπετά και διαχωρίζονται σε γένη, ανάλογα με τον οργανισμό που χρησιμοποιούν ως ξενιστή, και σε τύπους, με βάση τις διαφορές στο γενετικό τους υλικό. Τα γένη που αφορούν τον άνθρωπο ονομάζονται άλφα-, βήτα-, γάμμα-, μι- και νι- pvs και πλέον, έχουν ανιχνευτεί πάνω από 200 τύποι του ιού, ικανοί να μολύνουν το δέρμα και τις βλεννογόνους μεμβράνες του ανθρώπου. Ο HPV είναι ένας ιός που μπορεί να μεταδοθεί από άτομο σε άτομο μέσω της άμεσης επαφής (δέρμα με δέρμα). Περίπου 40 από αυτούς τους τύπους μολύνουν τη γεννητική περιοχή γυναικών και ανδρών και εξαπλώνονται από άτομο σε άτομο διαμέσου της σεξουαλικής επαφής.
Οι τύποι του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων διακρίνονται σε δύο βασικές κατηγορίες, ανάλογα με τον κίνδυνο που επιφέρουν για την ανάπτυξη καρκίνου: τύποι χαμηλού κινδύνου για κακοήθεια και τύποι υψηλού κινδύνου. Οι τύποι χαμηλού κινδύνου, όπως οι 6 και 11, είναι υπεύθυνοι για την εμφάνιση κονδυλωμάτων των έξω γεννητικών οργάνων και ήπιων, μη καρκινικών αλλαγών στα κύτταρα, ενώ οι τύποι υψηλού κινδύνου, όπως οι 16, 18, 45 και 31, είναι υπεύθυνοι για την εμφάνιση προκαρκινικών αλλοιώσεων.
Ο ιός HPV προκαλεί περίπου 630.000 καρκίνους παγκοσμίως κάθε χρόνο, αριθμός που αντιπροσωπεύει περίπου το 5% όλων των καρκίνων. Συγκεκριμένα, η εμμένουσα λοίμωξη και η ενσωμάτωση του ιικού DNA στο DNA του ξενιστή προκαλεί ορισμένες αλλαγές στην κυτταρική λειτουργία, με συνέπεια την εμφάνιση βλάβης στα επιθηλιακά κύτταρα, που ονομάζεται ενδοεπιθηλιακή νεοπλασία και εξελίσσεται δυνητικά σε καρκίνο. Αποτελεί σχεδόν πάντα, σε ποσοστό περίπου 95%, το αίτιο εμφάνισης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και συνδέεται άρρηκτα με τον καρκίνο του κόλπου, του αιδοίου, του πέους, του πρωκτού και του στοματοφάρυγγα, επηρεάζοντας σημαντικά και εξίσου και τα δύο φύλα.
HPV | Πηγή εικόνας: https://www.linkedin.com/pulse/hpv-vaccine-safeguarding-womens-health-against-infections-ijxoc
Ο εμβολιασμός κατά του HPV συνιστά τον ιδανικότερο τρόπο προστασίας από πιθανή λοίμωξη και, αδιαμφισβήτητα, διασφαλίζει τη δημόσια υγεία, προλαμβάνοντας την εμφάνιση τόσο των κονδυλωμάτων όσο και των προκαρκινικών αλλοιώσεων που προκαλεί ο ιός. Στις μέρες μας, είναι διαθέσιμα τρία διαφορετικά εμβόλια εναντίον του ιού: το Cervarix, το Gardasil και το Gardasil 9. Το Cervarix προστατεύει από τα στελέχη 16 και 18 του HPV, που είναι υπεύθυνα για την εμφάνιση προκαρκινικών αλλοιώσεων στα επιθηλιακά κύτταρα, ωστόσο δεν προστατεύει από τους τύπους 6 και 11 που προκαλούν τα κονδυλώματα. Το Gardasil παρέχει προστασία από τους τύπους 6, 11, 16 και 18, ενώ, το Gardasil 9, που αποτελεί την πιο σύγχρονη και βελτιωμένη έκδοση του Gardasil, παρέχει τη μέγιστη προστασία, προλαμβάνοντας τη λοίμωξη από 9 διαφορετικούς τύπους του ιού, τους 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 και 58. Σύμφωνα με κλινικές μελέτες, η αποτελεσματικότητα του Gardasil 9 πλησιάζει το 100%.
Στη χώρα μας, σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Παιδιών – Εφήβων του 2024, ο εμβολιασμός HPV συστήνεται για κορίτσια και αγόρια στην ηλικία 9–11 ετών, με το ανασυνδυασμένο 9 – δύναμο εμβόλιο Gardasil 9. Ο εμβολιασμός στη συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα εξασφαλίζει την πιο ολοκληρωμένη προστασία καθώς τότε, μεταξύ των 9 και των 11 ετών, αφενός προλαμβάνεται εγκαίρως η έκθεση σε στελέχη του ιού, πριν την έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας, αφετέρου επιτυγχάνεται η μέγιστη ανοσολογική απόκριση του οργανισμού. Με τον εμβολιασμό, το ανοσοποιητικό σύστημα διεγείρει την παραγωγή αντισωμάτων έναντι των εννέα τύπων του HPV του εμβολίου, με σκοπό να βοηθήσει στην προστασία έναντι των νοσημάτων που προκαλούνται από αυτούς. Στην Ελλάδα, αν ο εμβολιασμός δεν πραγματοποιηθεί εγκαίρως, μπορεί να ολοκληρωθεί αργότερα, κατά προτίμηση το συντομότερο δυνατό. Σημειώνεται ότι τα έξοδα του εμβολιασμού καλύπτονται από το κράτος έως την ηλικία των 18 ετών. Ακόμη, η αμερικανική επιτροπή ACIP (Advisory Committee on Immunization Practices) συστήνει τον εμβολιασμό για όλους τους ασθενείς έως 26 ετών που δεν εμβολιάστηκαν επαρκώς σε νεαρότερη ηλικία. Επιπλέον, τόσο στη χώρα μας όσο και σε διεθνή κλίμακα, ο εμβολιασμός επεκτείνεται από την ηλικία των 26 έως την ηλικία των 45 ετών για ορισμένες πληθυσμιακές ομάδες αυξημένου κινδύνου για λοίμωξη από τον ιό, με τα έξοδα να καλύπτονται από το κράτος. To Gardasil 9 χορηγείται σε σχήμα 2 ή 3 δόσεων ανάλογα με την ηλικία του ασθενούς, συγκεκριμένα παιδιά και έφηβοι, έως 18 ετών, εμβολιάζονται με 2 δόσεις ενώ οι ενήλικες εμβολιάζονται με 3 δόσεις.
Τονίζεται ότι ο εμβολιασμός στοχεύει στην πρόληψη της λοίμωξης του HPV και δεν έχει θεραπευτικό χαρακτήρα. Ακόμη, δεν υποκαθιστά τον τακτικό έλεγχο ρουτίνας του τραχήλου της μήτρας (τεστ Παπανικολάου – τεστ παπ). Συγκεκριμένα, δεδομένου ότι κανένα εμβόλιο δεν είναι 100% αποτελεσματικό και επειδή το Gardasil 9 δεν παρέχει προστασία έναντι κάθε τύπου HPV ή έναντι λοιμώξεων από HPV που είναι παρούσες κατά τη στιγμή του εμβολιασμού, παραμένει εξαιρετικά σημαντικός ο έλεγχος ρουτίνας του τραχήλου της μήτρας και δε θα πρέπει, σε καμία περίπτωση, να παραλείπεται. Παρ’ όλα αυτά, ο εμβολιασμός παρέχει όφελος ακόμα κι αν υπάρχει λοίμωξη από έναν ή περισσότερους τύπους HPV τη στιγμή του εμβολιασμού, καθώς ο εμβολιαζόμενος προφυλάσσεται από τους υπόλοιπους τύπους έναντι των οποίων δρα το εμβόλιο. Επισημαίνεται ότι το εμβόλιο δε δημιουργεί ανοσία για όλα τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, καθιστώντας τη χρήση του προφυλακτικού απολύτως απαραίτητη.
Όπως όλα τα εμβόλια, έτσι και αυτό το Gardasil 9 μπορεί ενίοτε να προκαλέσει ανεπιθύμητες ενέργειες, που συνήθως έχουν ήπιο χαρακτήρα. Οι συχνότερα αναφερόμενες περιλαμβάνουν πόνο, ερυθρότητα και οίδημα στο σημείο της ένεσης, πονοκέφαλο, ζαλάδα, ναυτία και χαμηλό πυρετό. Προστίθεται ότι το εμβόλιο είναι απόλυτα ασφαλές και δε σχετίζεται με την εμφάνιση κονδυλωμάτων των γεννητικών οργάνων, την καρκινογένεση ή με άλλες ασθένειες.
HPV | Πηγή εικόνας: https://www.sanpedrosun.com/health/2023/09/14/single-dose-hpv-vaccine-now-available-at-health-facilities-countrywide/
Συνοψίζοντας, ο εμβολιασμός κατά του HPV και φυσικά η ενημέρωση του κοινωνικού συνόλου για θέματα που αφορούν τόσο τον εν λόγω όσο και όλα τα υπόλοιπα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα αποτελούν αδιαμφισβήτητο ανθρώπινο δικαίωμα. Με τον εμβολιασμό, διασφαλίζεται η έγκαιρη και αποτελεσματική προστασία των ατόμων από τα επικίνδυνα στελέχη του ιού και προωθείται τόσο η προσωπική όσο και η δημόσια υγεία. Τελικά, όπως όλα τα εμβόλια, έτσι και το εμβόλιο κατά του HPV, αντιπροσωπεύει ένα ισχυρότατο σύμμαχο της ανθρωπότητας, ικανό να σώσει αμέτρητες ζωές και να προφυλάξει ακόμα περισσότερες από νόσο ή ισόβια αναπηρία.
Βιβλιογραφία – Πηγές:
Lucia Soca Gallego; Alvio Dominguez; Mayur Parmar, Human Papilloma Virus Vaccine (2024). Ανακτήθηκε από: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK562186/ (τελευταία πρόσβαση: 21.02.2025)
Human Papilloma Virus, U.S. Centers for Disease Control and Prevention. Ανακτήθηκε από: https://www.cdc.gov/hpv/index.html (τελευταία πρόσβαση: 21.02.2025)
Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών παιδιών και εφήβων 2024, Υπουργείο Υγείας (2024). Ανακτήθηκε από: https://www.moh.gov.gr/articles/health/dieythynsh-dhmosias-ygieinhs/emboliasmoi/ethniko-programma-emboliasmwn-epe-paidiwn-kai-efhbwn (τελευταία πρόσβαση: 21.02.2025)
Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών ενηλίκων 2024, Υπουργείο Υγείας (2024). Ανακτήθηκε από: https://www.moh.gov.gr/articles/health/dieythynsh-dhmosias-ygieinhs/emboliasmoi/ethniko-programma-emboliasmwn-epe-enhlikwn
Δήμητρα Βασιλειάδου
Αρθρογράφος
Φοιτήτρια Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Σόφιας
Διαβάστε περισσότερα για τη Δήμητρα Βασιλειάδου εδώ.