Bigorexia Nervosa: Το σύμπλεγμα του Άδωνη

H bigorexia υπάγεται στην κατηγορία διαταραχών BDD (Body Dysmorphic Disorder: Διαταραχή Σωματικής Δυσμορφίας). Συχνά για την περιγραφή της χρησιμοποιούνται οι όροι Muscle Dysmorphia (Μυϊκή Δυσμορφία), Reverse anorexia (αντίστροφη ανορεξία) αλλά και «σύμπλεγμα του Άδωνη» από τον θρυλικό Άδωνη που θεωρείτο ότι αποτελούσε την επιτομή της ρώμης και της ανδρικής μυικότητας. Δεν μπορεί να χαρακτηριστεί με επίσημα ψυχική διαταραχή διότι δεν υπάρχουν πολλά κλινικά περιστατικά που να μπορούν να μας δώσουν περισσότερες πληροφορίες για την ανίχνευση και την ταυτοποίησή της. Σύμφωνα με πρόσφατα δεδομένα υπάρχουν μονάχα τρία καταγεγραμμένα κλινικά περιστατικά ενώ οι υπόλοιπες πληροφορίες που έχουμε συλλέξει είναι από μη εμπειρικές μελέτες, που βασίζονται κυρίως σε θεωρητικά στοιχεία και αποτελούν τομείς για περαιτέρω έρευνα. 

Η μυϊκή δυσμορφία εκφράζεται ως υπερβολική εστίαση στην εικόνα του σώματος. Πιστεύεται ότι μαζί με αυτή συνυπάρχουν και άλλες ψυχικές διαταραχές άλλα και ότι συνοδεύεται και από διατροφικές διαταραχές. Προσβάλλει περισσότερο αγόρια όμως μπορεί να προσβάλλει και τα κορίτσια. Τα άτομα αυτά ασχολούνται με τον αθλητισμό και συγκεκριμένα με αθλήματα όπως weightlifting(άρση βαρών) ή bodybuilding (αγώνες σωματικής διάπλασης). Έχει παρατηρηθεί ότι τα αγόρια που την εμφανίζουν είναι πιο πιθανό να είναι φοιτητές Αθλητικών Επιστημών παρά φοιτητές Επιστημών Διατροφής. Τα άτομα τείνουν να καλύπτουν το σώμα τους με φαρδιά ρούχα καθώς δεν είναι ικανοποιημένοι με την εμφάνισή τους την στιγμή που στα μάτια των υπολοίπων μπορεί να έχουν φυσιολογικό σωματικό βάρος ή να είναι υπερβολικά μυώδεις. Διακατέχονται από έντονο άγχος σχετικά με το πως φαίνονται, με το τι θα φάνε, με το αν θα παραλείψουν κάποιο γεύμα ή θα παρεκκλίνουν από το προπονητικό τους πρόγραμμα. Η προπόνησή τους μπορεί πολλές φορές να γίνει υπερβολική τόσο σε ένταση όσο και σε χρονική διάρκεια και να οδηγηθούν σε ποικίλους τραυματισμούς και μυϊκές ρήξεις. Όσον αφορά την διατροφή, τείνουν να προσκολλιούνται συνήθως σε δίαιτες υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνη και χαμηλής σε λιπαρά. Όπως καταλαβαίνουμε σε αυτήν την διαταραχή συνυπάρχει η διατροφική διαταραχή με την εμφανισιακή ανικανοποίηση και αυτός είναι ο λόγος που οι νεαροί bodybuilders είναι πιο επιρρεπείς διότι το συγκεκριμένο άθλημα δεν βασίζεται μονάχα στην επίτευξη καλύτερης επίδοσης αλλά και από το άγχος της εμφάνισης αφού είναι αυτή που καθορίζει το τελικό αποτέλεσμα και την πιθανή διάκριση. 

Δεδομένα υποστηρίζουν ότι τα άτομα που εμφανίζουν αυτήν την διαταραχή είναι άτομα που στην παιδική τους ηλικία είχαν υποτιμηθεί από συνομήλικούς τους ή υπήρξαν θύματα άσχημων συμπεριφορών ενώ παράλληλα τείνουν να υποβάλλουν τον εαυτό τους σε μια διαρκή σωματική σύγκριση. Η ανησυχία πολλών αγοριών έγκειται στην πιθανότητα να δείχνουν σωματικά μικρότεροι και αδύναμοι συγκριτικά με τους συνομήλικούς τους. Πολλές φορές πάσχουν και από άλλες ψυχικές διαταραχές (αγχώδης διαταραχή, κατάθλιψη), έχουν χαμηλή ποιότητα ζωής και αναγκάζονται να ακυρώσουν κοινωνικές συνευρέσεις καθώς θέτουν σε προτεραιότητα την προπόνησή τους. Πολλά από αυτά τα άτομα χρησιμοποιούν εξωγενείς ουσίες με δράση αναβολική που προκαλούν ανεπανόρθωτη βλάβη στην υγεία. Σαν θεραπεία φαίνεται ότι η Γνωσιακή Συμπεριφορική (CBT) είναι αρκετά αποδοτική αλλά δεν μπορούμε να αποφανθούμε με σιγουριά καθώς η bigorexia nervosa δεν είναι ανιχνεύσιμη όπως προαναφέραμε και δεν έχει ταυτοποιηθεί επίσημα όπως άλλες διαταραχές λόχου χάρη βουλιμία, νευρική ανορεξία. 

Πηγή εικόνας: https://www.imdb.com/title/tt13192704/

Παρατίθενται πεποιθήσεις/φράσεις ερωτηματολογίων για την ανίχνευση πιθανής μυϊκής δυσμορφίας. Οι απαντήσεις δίνονταν υπό μορφή αυτοαξιολόγησης/αυτοκριτικής με την βοήθεια κλιμάκων από το 1 έως το 5: 

• Πιστεύω ότι το σώμα μου είναι μικρό

• Φοράω φαρδιά ρούχα έτσι ώστε ο κόσμος να μην μπορεί να δει το σώμα μου 

• Μισώ το σώμα μου

• Εύχομαι να μπορούσα να δείχνω σωματικά μεγαλύτερος 

• Πιστεύω ότι οι θωρακικοί μου μύες είναι μικροί 

• Πιστεύω ότι τα πόδια μου είναι αδύνατα

• Πιστεύω ότι έχω μικρά χέρια 

• Νιώθω αγχωμένος όταν χάνω προπόνηση

• Νιώθω ντροπή να με δουν χωρίς την μπλούζα μου

• Σκέφτομαι την εμφάνιση μου συνέχεια 

• Υπάρχουν στιγμές που γνωρίζω ότι οι μύες μου είναι δυνατοί αλλά εξακολουθώ να αμφιβάλλω για την δύναμή μου

• Έχω ελαττωματικό σώμα

• Ανησυχώ για σημεία του σώματός μου που δεν ενοχλούν τον περίγυρό μου

• Νιώθω άγχος για την εικόνα μου 

• Φοβάμαι για καταστάσεις που άλλοι δεν θεωρούν επικίνδυνες

MDDI : Muscle Dysmorphia Disorder Inventory (Wolke et al. 2007, Devrim et al., 2018) 

Συνοψίζοντας, η bigorexia αποτελεί μία εν δυνάμει ψυχική διαταραχή όπου τα δεδομένα που διαθέτουμε στηριζόμενα σε περιστατικά είναι λιγοστά για ποικίλους λόγους, ένας εκ των οποίων είναι η συγκεκριμένη κατηγορία αθλητών στους οποίους εμφανίζεται καθώς ανεπίσημα αναφέρεται και ως ψυχική διαταραχή των αθλητών του bodybuilding. Ωστόσο είναι πολύ σημαντικό το πεδίο αυτό να μελετηθεί εκτενέστερα έτσι ώστε να είμαστε σε θέση όλοι οι επαγγελματίες (προπονητές, διαιτολόγοι, ψυχολόγοι, personal trainers) να στρέψουμε συνεργατικά προς την σωστή κατεύθυνση τους αθλητές που είναι περισσότερο ευάλωτοι σε τέτοιου είδους ψυχο-διατροφοεξαρτώμενες παθήσεις.  

Τελειώνοντας το άρθρο θα παραθέσω την δική μου τοποθέτηση: Ότι άθλημα και αν κάνουμε σημασία δεν έχει μονάχα η προσκόλληση του νου στην επίτευξη καλύτερης επίδοσης ή την απόκτηση καλύτερου σώματος με οποιοδήποτε τίμημα. Οποιοδήποτε προπονητικό στόχο και αν θέτουμε και οποιοδήποτε διατροφικό πλάνο και αν ακολουθούμε αφουγκραζόμαστε το μέσα μας και θέτουμε την πνευματική μας υγεία ως προτεραιότητα. Αυτό θα μας βοηθήσει να έχουμε ευσυνειδησία αλλά και να φτάσουμε πιο μακριά χωρίς να υιοθετούμε τιμωρητική νοοτροπία αν κάτι δεν πάει βάση προγράμματος. Πολλές φορές έχουμε πραγματικά τον έλεγχο όταν δεν προσπαθούμε τόσο να τα έχουμε όλα υπό έλεγχο.  

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ – ΠΗΓΕΣ:

Devrim, A., Bilgic, P. and Hongu, N. (2018) ‘Is there any relationship between body image perception, eating disorders, and muscle dysmorphic disorders in male bodybuilders?’, American Journal of Men’s Health, 12(5), pp. 1746–1758. doi:10.1177/1557988318786868. 

Devrim-Lanpir, A. et al. (2023) ‘Muscle dysmorphia and associated psychological features of males in the Middle East: A systematic review’, Performance Enhancement & Health, 11(3), p. 100256. doi:10.1016/j.peh.2023.100256. 

Nieuwoudt, J.E. et al. (2012) ‘Muscle dysmorphia: Current research and potential classification as a disorder’, Psychology of Sport and Exercise, 13(5), pp. 569–577. doi:10.1016/j.psychsport.2012.03.006

Rodgers, R.F. and Murray, S.B. (2022) ‘Muscle dysmorphia and a growing preoccupation around size (of the evidence base): A cautionary tale in extrapolating from non-clinical data?’, Journal of Psychiatric Research, 154, pp. 207–208. doi:10.1016/j.jpsychires.2022.07.031

Vasiliu, O. (2023) ‘At the crossroads between eating disorders and body dysmorphic disorders—the case of Bigorexia Nervosa’, Brain Sciences, 13(9), p. 1234. doi:10.3390/brainsci13091234

Wolke, D. and Sapouna, M. (2008) ‘Big men feeling small: Childhood bullying experience, Muscle Dysmorphia and other mental health problems in bodybuilders’, Psychology of Sport and Exercise, 9(5), pp. 595–604. doi:10.1016/j.psychsport.2007.10.002. 

Ιάσονας Κακαγής
Αρθρογράφος
Επιστήμονας Τροφίμων, Φοιτητής Διαιτολογίας, Personal Trainer

Διαβάστε περισσότερα για τον Ιάσονα Κακαγή εδώ.