Καθώς τα μωρά μας μεγαλώνουν και αυξάνεται η αλληλεπίδρασή τους με τον κόσμο, είναι φυσικό επόμενο μαθαίνουν κάθε μέρα περισσότερα και διαφορετικά πράγματα. Για να γίνει αυτό σωστά, όμως, χρειάζονται και ένα περιβάλλον που να τους δίνει, καθημερινά, πολλά και ποικίλα ερεθίσματα. Εκεί πατάει και η εκπαιδευτική μέθοδος που ονομάζεται Ρέτζιο Εμίλια – από την περιοχή της Ιταλίας που πρωτοεφαρμόστηκε – για να ενισχύσει την ανάπτυξη της αυτονομίας και της δημιουργικότητας των παιδιών κατά την προσχολική και πρώιμη σχολική ηλικία.
Τι είναι η μέθοδος Ρέτζιο Εμίλια
Είναι μια εκπαιδευτική προσέγγιση που πρωτοεφαρμόστηκε σε μικρά σχολεία της περιοχής της Ρέτζιο Εμίλια στην ιταλία και αναπτύχθηκε σε ολοκληρωμένη μέθοδο από τον διακεκριμένο και πρωτοπόρο εκπαιδευτικό Λόρις Μαλαγκούτσι. Οι απαρχές της εντοπίζονται στον απόηχο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν κάποιοι γονείς, εκπαιδευτικοί και τοπικοί παράγοντες αποφάσισαν να αναδομήσουν πρώτα απ’ όλα την εκπαίδευση των παιδιών τους.
Η βασική ιδεά στην καρδιά της προσέγγισης Ρέτζιο Εμίλια είναι η παρατήρηση του κάθε παιδιού και η καταγραφή του τι γνωρίζει και τι κεντρίζει το ενδιαφέρον του να μάθει. Στις πληροφορίες αυτές, ο δάσκαλος θα πατήσει για να καθοδηγήσει τα παιδιά, ώστε να διευρύνουν τους ακαδημαϊκούς, κοινωνικούς και δημιουργικούς τους ορίζοντες.
Όπως κάθε εκπαιδευτική μέθοδος, έτσι και η προσέγγιση Ρέτζιο Εμίλια βασίζεται σε κάποιες θεμελιώδεις αρχές. Αυτές είναι, πάνω κάτω, οι εξής:
- Τα παιδιά είναι στο επίκεντρο της εξέλιξής τους και την καθορίζουν απόλυτα με τις πράξεις τους. Τα παιδιά έχουν 100 διαφορετικούς τρόπους να επικοινωνούν, να σκέφτονται, να βιώνουν και να εκφράζονται. Έχουν, με άλλα λόγια, άπειρες δυνατότητες.
- Η ενεργή συμμετοχή σε κάθε είδους δραστηριότητες δίνει στα παιδιά την ευκαιρία να εκμεταλλευτούν τις άπειρες δυνατότητές τους δημιουργώντας μαζί ένα ζωντανό και δυναμικό σύνολο. Η γνώση έρχεται μέσα από τις κατασκευές, την εξερεύνηση και τη δημιουργία είτε σε ομάδες είτε ατομικά.
- Ο δάσκαλος είναι συνεργάτης των παιδιών, δημιουργεί και εκπαιδεύεται μαζί τους, καταγράφει την εμπειρία τους και συμβάλλει με όποιον τρόπο μπορεί στη βελτίωση των συνθηκών εκπαίδευσης και διαβίωσής τους.
- Το περιβάλλον είναι ο «τρίτος δάσκαλος». Παρέχει στα παιδιά τα ποικίλα ερεθίσματα που χρειάζονται καθημερινά, ώστε να παίξουν, να μάθουν, να συνεργαστούν και να δημιουργήσουν απρόσκοπτα και χωρίς προκαθορισμένα όρια.
Με λίγα λόγια, οι μαθητές, ο δάσκαλος και το περιβάλλον συνδιαμορφώνουν ένα πλαίσιο που επιτρέπει στο κάθε παιδί να αναπτύξει τις δεξιότητες που θέλει, να αποκτήσει συνείδηση της αυτονομίας του και να ακονίσει τη φαντασία και τη δημιουργικότητά του.
Πώς εφαρμόζεται
Σε ένα σχολείο που ακολουθεί τη μέθοδο Ρέτζιο Εμίλια, το πρόγραμμα σπουδών και η διδακτέα ύλη είναι άγραφα χαρτιά που περιμένουν να γεμίσουν λίγο-λίγο, ημέρα με την ημέρα. Το μάθημα γίνεται σε ένα ανοιχτό περιβάλλον χωρίς συγκεκριμένους κανόνες και τρόπους χρήσης, όπου τα παιδιά παίρνουν πρωτοβουλίες για το πώς θα χρησιμοποιήσουν ένα αντικείμενο ή υλικό. Αυτές οι πρωτοβουλίες αποτελούν για τους δασκάλους μηνύματα για το πώς θα καθοδηγήσουν τα παιδιά σε ένα μάθημα που θα κάνουν από κοινού.
Κάπως έτσι προκύπτουν ερωτήματα ή projects που βασίζονται σε ένα κοινό ενδιαφέρον και μπορεί να απασχολήσουν τα παιδιά για αρκετές μέρες. Οι απαντήσεις, οι παρατηρήσεις και οι δημιουργίες που προκύπτουν από ένα project καταγράφονται και αναρτώνται στους τοίχους της τάξης για να μπορούν τα παιδιά να ανατρέξουν σε ό,τι έχουν μάθει ή επινοήσει ανά πάσα στιγμή.
Σε γενικές γραμμές, μιλάμε για ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα που διαμορφώνεται καθ’ οδόν με βάση την προσωπικότητα και τα ενδιαφέροντα των μαθητών με σκοπό την οργανική εξέλιξή τους μέσα σε ένα περιβάλλον γεμάτο από ανοιχτά ενδεχόμενα, όπως είναι και η ζωή.
Ποια είναι τα οφέλη για τα παιδιά
Είναι σχετικά προφανές ότι ένα τόσο ανοιχτό μαθησιακό μοντέλο προσφέρει στα παιδιά μια μικρή καθημερινή περιπέτεια σε αχαρτογράφητα νερά και τα παιδιά λατρεύουν τις περιπέτειες και την εξερεύνηση. Πέρα, όμως, από τις αστείρευτες ευκαιρίες για ψυχαγωγία, η μέθοδος Ρέτζιο Εμίλια με τους χαλαρούς αλλά πολύ στοχευμένους κανόνες της, έχει πολλά περισσότερα να δώσει στα παιδιά.
Ενδεικτικά, ευνοεί την κοινωνικοποίηση και ενισχύει το αίσθημα του ανήκειν σε μια κοινότητα με πυλώνες την συνεργασία και την αλληλεγγύη. Κάνει την απόκτηση γνώσεων συνώνυμη της χαράς και προσφέρει διαρκείς ευκαιρίες για την ανάπτυξη πλήθους δεξιοτήτων. Επιπλέον, ενθαρρύνει την ελεύθερη έκφραση και μαθαίνει στα παιδιά να είναι ανοιχτά σε οτιδήποτε καινούργιο ή διαφορετικό, είτε πρόκειται για εμπειρίες είτε για συναναστροφές.
Σε γενικές γραμμές, η μέθοδος Ρέτζιο Εμίλια δίνει στα παιδιά το τιμόνι της εκπαίδευσής τους εδραιώνοντας την αυτονομία τους και διεγείροντας τη δημιουργικότητά τους.