Ο Αστακός του Γιώργου Λάνθιμου, ένας κυνικός εφιάλτης.
Με αφορμή την ταινία “Αστακός” του Γιώργου Λάνθιμου, μια αλληγορία για την αγάπη και για τις συντροφικές σχέσεις στο σήμερα, αξίζουν κάποιες τοποθετήσεις.
Επιδερμικά, στην ταινία του Γιώργου Λάνθιμου, ο πρωταγωνιστής, μετά τον θάνατο της γυναίκας του, αναγκάζεται να μεταφερθεί σε ένα “ειδικό” ξενοδοχείο που προβλέπει η νομοθεσία της δυστοπικής, αχρονικής κοινωνίας και καλείται να βρει ταίρι μέσα σε 45 ημέρες, διαφορετικά θα πρέπει να επιλέξει ένα ζώο στο οποίο θα ήθελε να μεταμορφωθεί, σε περίπτωση που αποτύχει να ζευγαρώσει εκ νέου. Ο Φάρελ (πρωταγωνιστής)διαλέγει τον αστακό για το γαλάζιο αίμα του και την ικανότητά του να παραμένει γόνιμος μέχρι το τέλος της ζωής του. Η επιτροπή τον συγχαίρει για το ασυνήθιστο της επιλογής του.
Τελικά, αδυνατώντας να προσαρμοστεί στη διαδικασία του αναγκαστικού συμβολαίου, ο Φάρελ καταφεύγει στο δάσος, στην ομάδα των Μοναχικών, όπου γνωρίζει τη Ρέιτσελ Βάις, κι από εκεί ξεκινάει η περιπέτειά τους, σαν κυνηγημένοι των κυνηγημένων, αφού και μέσα στο σύστημα των ανταρτών-μοναχικών υπάρχουν περιορισμοί και τιμωρίες. Για παράδειγμα, απαγορεύεται και εκεί το φλερτ. Ο πρωταγωνιστής αδυνατεί να συμβιβαστεί με το σύστημα του ξενοδοχείου και από το ένα φασιστικό και κυνικό σύστημα, “πηδά” στο άλλο. Ο κόσμος των ανταρτών-Μοναχικών μπορεί να παρέχει στον κεντρικό ήρωα, την πολυπόθητη ελευθερία, ωστόσο και σε αυτό το σύστημα εγκλωβίζεται, όμως σε ένα διαφορετικό σύμπλεγμα συμπεριφορών και σε μια καινούργια, εξίσου αντιερωτική λίστα απαγορεύσεων.
Η αλληγορία μέσα από τους δύο κόσμους.
Στον δυστοπικό κόσμο του Λάνθιμου, το ζητούμενο είναι η αγάπη και η έκφραση της, σε έναν κόσμο που πάσχει από κανόνες ζευγαρώματος, άγραφους νόμους ισοπεδωτικούς για όποιους θέλουν να ζήσουν την ζωή τους όπως επιθυμούν χωρίς να χρειάζεται να υποκρίνονται για να χωρέσουν ως μετέωρο δέντρο στη γενική εικόνα.
Η τοπογραφία της ταινίας είναι εξαιρετικά σχεδιασμένη και οι ερμηνείες διαφοροποιούνται ενδεικτικά και ανάλογα με την ποσότητα του συναισθήματος που εκλύεται κάθε φορά για να προχωρήσει το δράμα. Κάτω από αυτή την έννοια, ο Φάρελ, η Βάις και οι υπόλοιποι αγγλόφωνοι ηθοποιοί υπηρετούν το ύφος με ερμηνευτική επιφύλαξη που δηλώνει συνεχή φόβο για τη λάθος λέξη – και το κάνουν καλά. Το πιο ενδιαφέρον σημείο των ρόλων τους είναι η αόρατη ζώνη ανάμεσα στις επιθυμίες και στις συνέπειές τους. Ο Αστακός,είναι ένα σουρεαλιστικό ρομάντζομε οξυδέρκεια στην παρατήρηση της ανθρώπινης ψυχής. Χωρίς ειδικά εφέ, ο Λάνθιμος, στήριξε ορθάμια απολυταρχική κοινωνία που παίρνει την μορφή ξενοδοχείου, και έθιξε ένα σοβαρό ζήτημα της σύγχρονης κοινωνίας που θέλει τους ανθρώπους στο καλούπι του παντρεμένου και γενικότερα αυτού που βρίσκεται σε σχέση. Με πινελιές παραλογισμού και ελαφριά στοιχεία ρομάντζου στο δεύτερο μέρος της ταινίας, η ιδέα που κυριαρχεί είναι πως η κοινωνία προωθεί και επικροτεί το συγκεκριμένο πρότυπο και πως ο άνθρωπος αποκτά αξία μόνο όταν βρίσκεται σε μια σχέση.
Ολόκληρη η δομή της κοινωνίας στηρίζεται στην άποψη πως έρχεσαι σε αυτή την ζωή και οφείλεις να συνάψεις σχέσεις, “για το δικό σου καλό”. Υπάρχει λοιπόν, μια βαθιά χρηστικότητα στην συμπόρευση με έναν άλλο άνθρωπο στην ζωή σου. “Εάν πάλι δεν καταφέρεις να βρεις κάποιον να συνάψεις σχέση, τότε μην έχεις την απαίτηση να θεωρείς τον εαυτό σου, ίδιο με όλους τους άλλους. Όχι, δεν είμαστε το ίδιο. Ήθελες απομόνωση, απομονώσουμε τους άλλους, τους μοναχικούς.Έκανες τις επιλογές σου, θα υποστείς τις συνέπειες”.
Έτσι και στο ψυχρό, Λανθιμικό σύμπαν, έχεις την επιλογή να βρεις ταίρι για αυτό και πας στο ειδικό ξενοδοχείο, ωστόσο αν δεν τα καταφέρεις, μετατρέπεσαι σε ζώο ή έχεις την επιλογή να απομονωθείς,και να ζήσεις όπωςοι Μοναχικοί.
Οι Μοναχικοί ως η μερίδα των αντισυμβατικών στο Λανθιμο σύμπαν.
Οι Μοναχικοί, αντικατοπτρίζουν την άλλη μερίδα της κοινωνίας, την αντισυμβατική. Όσοι αρνούνται να συμβιβαστούν με τον “νόμο” που τους υποχρεώνει να βρουν ταίρι. Ωστόσο και στον δικό τους κόσμο, υπάρχουν εξίσου σκληροί και άγραφοι κανόνες, όπως το ότι απαγορεύεται να γίνεις “σαν αυτούς” στο ξενοδοχείο.
Στον κόσμο του Λάνθιμου, υπάρχουν δύο κατηγορίες, δύο κοινωνικά σύνολα, δύο μορφές κοινωνικών πιέσεων. Όποιος δεν είναι μαζί μας είναι με τους άλλους.Άλλημια αλληγορία με το σήμερα. Διαρκώς καλείσαι να πάρεις θέση για τα πάντα.η επιλέγεις το μαυρο η το άσπρο. Ήείσαι με εκείνους ή με τους άλλους. Με τον δυϊσμό του Λάνθιμου, είναι σαν να αντικατοπτρίζεται σουρεαλιστικά, ηεξουσία, ηκοινωνικής καταπίεση καιηεπανάσταση που καταντάει χειρότερη από τον δυνάστη που πολεμάει.
Οι επιφανειακές σχέσεις.
Μια ακόμη αλήθεια που αναδύεται μέσα από τις σατυρικές σκηνές, είναι το πόσο επιφανειακές είναι οι σχέσεις σήμερα καθώς οι άνθρωποι βρίσκουν το ταίρι τους, με γνώμονα τα κοινά ενδιαφέροντα ή χαρακτηριστικά. Στην ταινία, ο κάθε χαρακτήρας που βρίσκεται στο ξενοδοχείο, φέρει ένα μοναδικό χαρακτηριστικό και με βάση αυτό επιδιώκει να βρει ταίρι. Για παράδειγμα, ο πρωταγωνιστής φοράει γυαλιά και έχει μυωπία για αυτό και προσεγγίζει την κοπέλα στο δάσος που επίσης έχει μυωπία.
Συχνά γαντζωνόμαστε από σχέσεις απλά και μόνο επειδή δεν θέλουμε να μείνουμε μόνοι.
Ακόμη, θίγεται το εξής ζήτημα. Πολλοί στην προσπάθεια τους να μη μείνουν μόνοι,συνάπτουν σχέσεις μόνο και μόνο για να αποκτήσουν και πάλι “αξία”. Μέσα στο ξενοδοχείο, προκύπτουν ζευγάρια, επειδή δεν θέλουν να μείνουν μόνοι τους οι άνθρωποι, διαφορετικά η κοινωνία θα τους απορρίψει. Οι υπεύθυνοι του ξενοδοχείου προσπαθούν να αποτυπώσουν στην συνείδηση των πελατών τους με ακριβή μεταφορικά (και κυριολεκτικά) παραδείγματα που υποδεικνύουν ότι μόνοι τους είναι ένα τίποτα. Το προσωπικό του ξενοδοχείου οργανώνει μικρές παραστάσεις για να δείξει ότι το να έχει κάποιος ένα ταίρι, του προσφέρει ασφάλεια, έχει πλάκα και φυσικά καταπολεμά την μοναξιά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί μία γυναίκα η οποία δέχεται επίθεση από αγνώστους όταν κυκλοφορεί χωρίς τον σύζυγό της.
Σε κάθε περίπτωση, οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τεχνάσματα για να δημιουργήσουνμία σχέση, καθώς η εναλλακτική φαντάζει αδύνατη. Μέσα στο μυαλό τους δεν μπορούν να ολοκληρωθούν από μόνοι τους σαν άνθρωποι. ότανέρχονται αντιμέτωποι με αυτό το ενδεχόμενο, πανικοβάλλονται και επιστρατεύουν κάθε δυνατό μέσο για να εξασφαλίσουν ένα ταίρι.
Ένα ακόμη “μήνυμα” που λαμβάνουμε από την ταινία του Γιώργου Λάνθιμου αποτυπώνεται στην εξής φράση. “ κάθε φορά που θα τσακώνεται ένα ζευγάρι του δίνουμε ένα παιδί”.ολόκληρη η δομή της κοινωνίας στηρίζεται στην άποψη πως η ύπαρξη μας επισφραγίζεται μόνο εφόσον καταφέρουμε να κάνουμε παιδιά. Πολλοί άνθρωποι ενστερνίζονται την αντίληψη πως με την απόκτηση παιδιών, ολοκληρώνεται η ύπαρξη μας! Ενώδεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που ζευγάρια κάνουν παιδιά μόνο και μόνο επειδή το επιβάλλει η κοινωνία.
Ο Αστακόςωστόσοείναι μια ωδή στην ατομικότητα.
Μπορεί σε γενικά πλαίσια η ιστορία να είναι επαναστατική και να δηλώνει αντίδραση, ωστόσο οι ήρωες της ταινίας αγαπάνε μόνο τον εαυτό τους. Είναι ικανοί να είναι με κάποιον μόνο όταν αυτός ο κάποιος μοιράζεται τα ίδια ελαττώματα μαζί τους. Όσοι επιθυμούν την σωτηρία είναι ικανοί να αποκτήσουν τα ελαττώματα των άλλων για να σωθούν. Αγάπη δεν υπάρχει στον κόσμο του Λάνθιμου και, αν υπάρχει αμφιβολία γι’ αυτό, το τέλος της ταινίας διατρανώνει ότι χώρος για την αγάπη δεν υπάρχει. Υπάρχει μόνο η επιβίωση του εαυτού.
Το ανοιχτό φινάλε.
Ηθελημένο ανοιχτό, προσκαλεί τον θεατή να δώσει την δική του ερμηνεία. Εν τέλει ο πρωταγωνιστής φτάνει στο σημείο της αυτοθυσίας για την αγαπημένη του, ή θα τον κυριεύσει ο φόβος και θα την εγκαταλείψει;
ΟΑστακός τελικά είναι μια αντισυμβατική ιστορία αγάπης με αρκετά στοιχεία παραλογισμού. Ο Λάνθιμος έχει κριθεί αυστηρά για την συγκεκριμένη ταινία καθώς οι δύο κόσμοι που υπερασπίζεται είναι απόλυτοι. Από την μία το ξενοδοχείο μοιάζει περισσότερο με πολυτελές αναμορφωτήριο ενώ το δάσος, μοιάζει με έναν ελεύθερο τόπο ωστόσο είναι εξίσου βάρβαρος καθώς επιβάλλει αντίθετους περιορισμούς με σκληρότερες τιμωρίες. Οι ρομαντικοί ωστόσο θα το λατρέψουν καθώς θα κρίνουν τον έρωτα των πρωταγωνιστών ως αντισυμβατικό που δεν χωράει σε καλούπια και συγκεκριμένα στους δύο κόσμους του Λάνθιμου.
Ο Λάνθιμος δεν κάνει μια ταινία για τη δύναμη της αγάπης ενάντια στην καταπίεση, ούτε για τον ατομισμό και τις λύσεις που προσφέρει μέσα σε καταπιεστικά καθεστώτα. Κάνει μια ταινία για τους επικαθορισμούς, για τον τρόπο που μας επιβάλλονται κανόνες πρότυπα διαμορφώνοντας ακόμη και το πιο προσωπικό κομμάτι της ζωής μας, αυτό που θεωρούμε πως μένει έξω από το πολιτικό, τις ανθρώπινες σχέσεις και την αγάπη. Αυτό ακριβώς μεταφέρει στον τόπο του πολιτικού και μέσα από τη μαύρη κωμωδία που είναι ο Αστακός στήνει τη δική του αλληγορία.
Όχι τυχαία μάλλον, το it’s a match που αναφωνούν στο Ξενοδοχείο κάθε φορά που φτιάχνεται ένα νέο ζευγάρι, θυμίζει τα «ταιριάσματα» σημερινής διαδικτυακής πλατφόρμας γνωριμιών.
